Algemene toelichting op het project

Het Fort Uitermeer is een oud fort dat is opgenomen in de Nieuwe Hollandse Waterlinie en later de Stelling van Amsterdam. Het is gelegen in de Noord-Hollandse gemeente Weesp op de oostoever van de Vecht, ten zuidoosten van Weesp bij het gehucht Uitermeer. Ten zuidwesten ligt het Fort bij Hinderdam en ten noordwesten de Vesting Weesp.
Omstreeks 1589 werd op de plaats van het huidige fort een schans aangelegd ter verdediging van Weesp. Na het graven van de ‘s-Gravelandsevaart en de aanleg van de schutsluis werd de Uitermeersche Schans een schakel in de Oude Hollandse Waterlinie. Om de sluis, die tevens een rol had gekregen om het land tussen de Vecht en de vesting Naarden onder water te zetten, werd de schans in 1673 tot fort verstevigd.
Het fort had als doel het beschermen van de landdoorgangen tussen het Naardermeer en de Vecht. De twee belangrijkste doorgangen waren de Spoorlijn Amsterdam – Amersfoort en de weg van Hilversum naar Weesp (langs de tegenwoordige N236). Tevens kon het de buurforten met zijn geschut ondersteunen. Het beschermde tevens de sluis waarmee het land onder water gezet kon worden.
Na de Tweede Wereldoorlog brengt men in het fort explosieven tot ontploffing, waardoor het zwaar is beschadigd. Op het terrein van het fort werden tijdens de Koude Oorlog munitiemagazijnen geplaatst. In 1959 is het fort opgeheven als vestingwerk.

Ruimtelijke kwaliteit in het project

Het fort heeft al lange tijd zijn militaire functie verloren. Van het oorspronkelijke fort is weinig meer over; de vestinggracht ligt er nog en van de gebouwen staan alleen nog het torenfort en een kanonremise. De toren die uitkijkt over de Vecht is door de provincie Noord-Holland gerestaureerd in 2007.
Op 22 april 2009 heeft de provincie het fort overgedragen aan de Stichting Uiteraard Uitermeer die het terrein verder heeft ontwikkeld. Er is een wandelroute rond het fort en door graafwerkzaamheden is de oude sluis van de ‘s-Gravelandsevaart, die in 1878 buiten het fort werd verplaatst, weer zichtbaar geworden.
Het plan van Uiteraard Uitermeer was om natuur en rust centraal te laten zijn.
Aan de zuidwestkant van het terrein vormt de vestingwal een markant punt. Ten zuiden daarvan wordt voorgesteld om ter plaatse van de huidige dijk aan de zuidwestkant van de slotgracht beplanting toe te voegen. Hiermee ontstaat een besloten gebied, bestaande uit de slotgracht en het terrein voor de vestingwal. In de Vestingwal kan een aantal functies worden ondergebracht. In het ontwerp wordt uitgegaan van gebouwen in de wal, die het oorspronkelijke fortificatie concept versterken. De architectuur van de gebouwen kan modern zijn, als tegenhanger van de overige historische bebouwing op het Fort. De bouwmassa is afgestemd op de hoogte van de vestingwal en zal in hoofdzaak één bouwlaag met kap zijn.
De kanonremise is geheel ingericht ten behoeve van de vleermuis zoals de baardvleermuis en de watervleermuis. Aan drie zijden is het geheel ingepakt met zand, omgeven door bos.
De gracht en het “sluisje” vormen als het ware een markering naar de functies op het noordoostelijke deel van het terrein. De gracht ligt in het verlengde een nabijheid van de entree, zodat de aandacht van de bezoeker direct wordt getrokken naar het Torenfort.
In het voorjaar zijn de rietlanden naast het fort geel van de bloeiende dotterbloemen. Hier groeit ook het zeldzame zomerklokje. Deze bloemen vind je vooral langs rivieren waar de rietgebieden regelmatig onderstromen. Natuurmonumenten maait dit rietveld altijd extra vroeg (begin januari) om deze bloemen een optimale kans te geven.
Het fort is niet toegankelijk maar naast het fort ligt een restaurant genaamd paviljoen Uit&Meer.
Onlangs is een sloepenhaventje aangelegd met 9 aanlegplaatsen voor sloepboten en een speciale kanosteiger. Het fort maakt deel uit van het sloepennetwerk ‘Gooi, Vecht en Loosdrechtse Plassen’ (knooppunt 46) en van het wandelnetwerk.

Ruimtelijke kwaliteit in het proces

De provincie Noord-Holland wilde Fort Uitermeer voor een breder publiek toegankelijk en bruikbaar maken met behoud van de aanwezige natuur, landschappelijke en cultuurhistorische waarden en het militair historische karakter. In het verlengde daarvan heeft het Recreatieschap Noord-Holland een openbare inschrijving georganiseerd, waarin het recreatieschap namens de provincie Noord-Holland ontwikkelaars heeft uitnodigd om de herontwikkeling van Fort Uitermeer verder ter hand te nemen. De initiatiefgroep Uiteraard Uitermeer heeft het inrichtingsvoorstel mogen opstellen.