Algemene toelichting op het project

De gemeente Texel staat een duurzame ontwikkeling van het eiland voor en ziet zich daarom geconfronteerd met een aantal cruciale keuzes op uiteenlopende terreinen en beleidsvelden, allen met ruimtelijke consequenties. Het in 2013 door IABR en gemeente opgestarte IABR–Projectatelier Planet Texel richtte zich daarom op de opgave hoe de verschillende ambities.

Het eiland Texel is door de Internationale Architectuur Biennale Rotterdam (IABR) uitgekozen tot een projectatelier. Na een eerste verkenning van de mogelijkheden voor het eiland, werd duidelijk dat Texel veel potentie heeft voor de toekomst. Door de gemeente Texel en de IABR is daarom het projectatelier Planet Texel opgezet. Het vormt een nieuwe visie op de economische ontwikkeling (vooral toerisme) en ruimtelijke kwaliteit van het eiland, waarmee toekomstige projecten ontworpen kunnen worden.

Planet Texel zoekt antwoord op de vraag hoe drie ambities ruimtelijk kunnen worden geïntegreerd: de groei van onze -op toerisme gebaseerde- economie, het streven naar energieneutraliteit en zelfvoorziening, en het behoud van de bijzondere natuur en leefkwaliteit. In de uitwerking gaat men in op zaken als hoe water-, afval-, verkeers- en toerismestromen geoptimaliseerd kunnen worden. Hoe kan de ontwikkeling van natuur een sturende rol spelen? Hoe kunnen ecologische, economische en toeristische plannen elkaar versterken in plaats van hinderen? Om deze vragen te beantwoorden, is een aantal specialisten zeer actief geweest op Texel. Zij hebben de mogelijkheden onderzocht.

“Dat is het mooie van het Projectatelier Planet Texel. Er is nadrukkelijk niet gezocht naar de problemen –hoe botsen onze verschillende ambities met elkaar?– maar er is gezocht naar de verbindingen. Hoe kunnen we meerwaarde creëren door te onderzoeken hoe onze ambities naast elkaar kunnen bestaan?”, zegt Eric Hercules, Texels wethouder van Toerisme, Duurzaamheid en Ruimtelijke Ordening, in de film Planet Texel.

Ruimtelijke kwaliteit in het project

De afgelopen anderhalf jaar heeft de IABR in het Projectatelier Planet Texel samengewerkt aan concrete opgaven in en met de gemeente Texel. Daarbij ging het erom de verschillende ambities van het eiland met elkaar in evenwicht te brengen. Enerzijds streeft Texel ernaar energie-neutraal te zijn in 2020 en zelfvoorzienend te worden op het gebied van water, en wil het zijn prachtig landschap beschermen. Anderzijds moet de toeristische industrie, de belangrijkste bron van inkomsten, verder ontwikkeld worden. Geen geringe opgave voor 15.000 bewoners die jaarlijks een miljoen toeristen ontvangen op het aan natuur rijke Waddeneiland.
Met de inzet van ontwerpend onderzoek is in het Atelier toegewerkt naar concrete projectvoorstellen gekoppeld aan een ‘toolbox for governance’: beleidsinstrumenten waarmee Texel straks in de praktijk verder kan.

Voor de visie over de ruimtelijke inrichting van het eiland, is de historische situatie als uitgangspunt genomen. Daarbij is bovendien veel aandacht besteed aan de bestaande visies voor de ontwikkeling van het eiland. Voorbeelden hiervan zijn ‘Beeld van Texel’ (landschapsanalyse), ‘Texel op Koers’ (structuurvisie) en ‘Texel in ontwikkeling’ (beeldkwaliteistplan). Op basis van de historische situatie en gewenste ontwikkeling van het eiland, is een nieuwe visie gevormd. In deze visie wordt het toerisme als motor voor ruimtelijke ontwikkeling gezien, waarbij kansen voor de natuur en landschapsontwikkeling ontstaan. In de visie is het de opgave om verschillende ambities ruimtelijk te integreren. Met name de groei van de economie die vooral op het toerisme is gebaseerd, energieneutraliteit & zelfvoorziening en het behoud van de bijzondere natuur en leefkwaliteit op het eiland zijn van belang. Een toekomstig voorbeeld hiervan is de baai die als kustbescherming wordt aangelegd, en tevens wind-en zonne-energie & biobrandstof (zeewier).

Ruimtelijke kwaliteit in het proces

Gedurende anderhalfjaar hebben bewoners, ondernemers en de gemeente Texel input gegeven voor het projectatelier Planet Texel. Uit deze input zijn bepaalde kernwaarden naar voren gekomen die vervolgens in ‘Texel Principes’ zijn vertaald. Enkele voorbeelden hiervan zijn ‘Vertrek vanuit de natuur’ en ‘Beweeg met de seizoenen mee’. De principes zijn toegepast in de visie en helpen bij het ontwerpen van concrete projecten doordat ze het abstracte begrip ‘ruimtelijke kwaliteit’ duidelijker maken. Door de ontwerpbureaus LA4SALE en FARO Architecten zijn bovendien ontwerpen voor pilot projecten gemaakt in o.a. de Koog, Nieuweschild en Polder Waal en Burg. Deze projecten kunnen direct gerealiseerd worden en laten zien welke invloed de visie heeft op een bepaalde locatie. Het projectatelier is integraal overgenomen door de Gemeenteraad van Texel en vormt op die manier een leidraad voor de verdere ontwikkeling van het eiland.

De Gemeenteraad van Texel is op 17 december 2014 unaniem akkoord gegaan met het advies van het College van Burgemeester en Wethouders om de resultaten van het IABR–2014–PROJECTATELIER PLANET TEXEL integraal over te nemen en te gebruiken als leidraad voor de ontwikkeling van het eiland. Het besluit betekent dat er nu concreet aan de slag gegaan kan worden, te beginnen in De Koog.

Reactie van Wouter de Waal (directeur van de VVV Texel) uit de Texelse Courant;

Ik moet eerlijk zeggen dat ik in het begin wat sceptisch was. ‘Weer van die overkanters die hun hemelbestormende, maar vaak onrealistische ideeën op Texel projecteren om zelf goede sier te maken’, zoiets ging door mijn hoofd. Maar in de bioscoop was ik net zo onder de indruk als de rest van de zaal. Sommige zaken zullen discussie opleveren, maar wat is onvoorstelbaar veel werk verzet en hoe vernieuwend, doordacht en kwalitatief zijn de uitwerkingen. De situatie in De Koog is minutieus geanalyseerd en ongegeneerd weergegeven. Vervolgens wordt een perspectief geschetst dat in mijn ogen zijn weerga niet kent. En hoe reageert de zaal? In plaats van pek en veren overheersten enthousiasme en respect voor de ontwerpers. Op een enkele inhoudelijke vraag na overheerste gek genoeg een soort van angst. Angst dat het wel niet zal lukken vanwege de regelgeving en andere problemen. En ik denk dan: dat is het mooiste wat je kan hebben. Een zaal vol mensen die de plannen niet alleen geweldig vindt, maar ook nog eens als de dood zo bang is dat het niet gaat lukken!
Kortom, we moeten het plan van het strand af jutten, heel goed gaan bestuderen (dat is wel heel belangrijk, want wat je niet kent, daar ben je tegen) en aanpakken. Dit is namelijk de manier om Texel ook voor onze kinderen als uniek eiland in stand te houden!